7 april 2013. 19 jaar geleden brak de hel hier los.

Geschiedenis op een rappeke: Extremistische Hutu-milities - de Interahamwe en de Impuzamugambi - werden via Radio Mille Collines aangespoord om de \'kakkerlakken\' - gematigde Hutu\'s en Tutsi\'s - op te sporen en uit te roeien. Op 100 dagen tijd werden naar schatting 800 000 mensen vermoord met granaten, geweren en vooral met machetes. De internationale vredesmacht UNAMIR liet begaan vanwege een te krap mandaat.\'t is ook op 7 april dat de 10 Belgische militairen om het leven kwamen tijdens hun opdracht om de Eerste Minister te beschermen (zie \'Slik.\').De genocide werd gestopt door de Tutsi-rebellenbeweging Front Patriotique Rwandais (FPR), geleid door Paul Kagame. Na de overname van Rwanda door FPR werd Kagame president.

Om dit nationaal trauma te verwerken wordt jaarlijks een periode van rouw afgekondigd: 1 week waarin overal ten lande herdenkingsplechtigheden plaatsvinden. Alle bars/restaurants zijn gesloten en men werkt enkel in de voormiddag om in de namidag en \'s avonds de herdenkingen te kunnen bijwonen. Nadien nog 100 dagen rouw, even lang als de genocide zelf, maar dan mag je terug op café.

Om 7 uur word ik uit mijn slaap gehaald door een sirene en een schreeuwende man. Die rijdt de straat een par keer op en af. Omdat de geruchten de ronde doen dat de situatie nog steeds als \'explosief\' bestempeld kan worden was ik er niet gerust in. Ik beeldde mij allerlei evacuatie-scènes in, was in gedachten mijn rugzak al aan het volproppen met het hoogstnodige en wou bijna de ambassade bellen. Gelukkig dat ik dat niet gedaan heb. Ik schiet mijn jeansbroek aan, zet mijn brilleke op en ga ten rade bij de nachtwacht. Die verzekert me dat er geen enkel probleem is. De week van nationale rouw wordt afgekondigd en dat gebeurt blijkbaar op deze manier. Met een licht verhoogde hartslag probeer ik nog wat verder te slapen.

Omdat tijdens die herdenkingsplechtigheden de emoties hoog oplopen wordt het personeel van het psychiatrisch ziekenhuis in Ndera gevraagd om de mensen in crisis op te vangen. En omdat ik momenteel ook in Ndera werk, word ik meegevraagd. Mm. Ik weet niet of ik mezelf nuttig zal kunnen maken en enkel staan kijken naar mensen in hun diepste miserie, daar bedank ik voor. Om 15u hebben we afgesproken aan het stadium. Maryse en Lauri, 2 Vlaamse stagiaires zijn er ook. En zenuwachtigheid, dat is er ook. We proberen mekaar aan te moedigen en te kalmeren maar omdat we ons moeilijk kunnen inbeelden hoe het er aan toe zal gaan is dat nogal moeilijk.

Deze hele crisis-opvang is uiterst efficiënt georganiseerd: er zijn 250 vrijwilligers voorzien om de vrouwen in crisis van de tribune naar beneden te brengen. Beneden, daar zijn 10 zalen met ieder 15 matrassen, dekens, water, zakdoeken en een \'mental health\' team voorzien. En dat team, daar ben ik er één van. En zaal 8, daar gaat het allemaal gebeuren. Per zaal 1 verantwoordelijke en 1 administratieve kracht om de identiteit te noteren en een eventuele transfer naar een ziekenhuis.

De ceremonie begint met het aansteken van 1 kaars. Via dat ene vlammetje worden alle kaarsjes in de tribune aangestoken. Prachtig om zien hoe het vuur zich verspreidt. Na enkele speechen en enkele liedjes, lezen 6 jongeren een korte getuigenis voor. We zijn een uur ver wanneer een vrouwenkoor het podium betreedt het stadium vult met zachte gezangen. En dan is het prijs. Eén vrouw kan haar emoties niet meer controleren en begint te krijsen. Commotie in de tribune. De fluo-hesjes schieten zich er naar toe en brengen de vrouw naar beneden. Mijn collega\'s van het ziekenhuis weten wat dit betekent. C\'est parti. Die ene vrouw steekt de andere aan en al snel horen we overal in de tribune wenen en roepen. Wij reppen ons naar onze zalen en de hysterische vrouwen stromen toe. Crazy loco. Ze worden zo goed als het kan verdeeld over de verschillende zalen maar na een tijdje ligt het overal aardig vol. “Mamaaaaaaa! Papaaaaaaaaa!” en nog veel andere dingen die ik niet begrijp. Het is een af- en aangeloop van fluo-mannetjes die krijsende vrouwen komen brengen. Wij troosten en kalmeren waar mogelijk. Sommige vrouwen zijn zodanig geagiteerd dat ze proberen rechtkrabbelen of wild in het rond slaan. Die moeten we dan overmeesteren en op de matras duwen. Anderen wenen de ziel uit hun lijf en vertrekken als ze kalm en leeggehuild zijn. Als de patiënt na een half uurtje nog niet gekalmeerd is, als er geen contact mogelijk is worden ze naar een ziekenhuis getransfereerd voor verdere behandeling.

De ceremonie duurt 2 uur en is veel minder hevig en provocerend dan de voorbije jaren. Er worden geen foto\'s en filmpjes meer getoond. De lokale overheden worden aangemoedigd om zelf herdenkingsplechtigheden te organiseren zodat niet iedereen in Kigali toestroomt en dat heeft effect. Er gaan \'slechts\' 115 vrouwen in crisis. Het team van Ndera is tevreden over het verloop van de avond. En de 3 muzungu\'s krijgen een schouderklopje voor geleverd werk. We mogen nog \'s mee. Ik ga morgen naar Nyamirambo, de meest volkse wijk van de stad. Het belooft er heet te worden..