Bagamoyo, zondag 9 augustus

Het is al wat geleden dat er op de Astridstan-blog nog wat nieuws te rapen viel. Maar dat is niet de reden dat schrijver dezes in zijn pen (klavier) is gekropen. Ondergetekende is namelijk ook niet Astrid, maar een generatie ouder, weliswaar met dezelfde (familie)naam. En with the kind permission van Astrid mag daddyoo van haar blog gebruik maken.

We (de Flemers - zie definitie hieronder) zijn namelijk bij Astrid op bezoek in Rwanda en met haar ondertussen verder gereisd naar Tanzania; morgen doen we de oversteek van Bagamoyo (oostkust van Tanzania) naar Zanzibar, via Dar-es-Salaam.

Voor de niet-voorgelichten onder u: de Flemers (Frank, Leen, Luk, Lydia, Mie, Rachel, Stefaan & Sus) zijn een groep vrienden die op flexibele basis (in tijd, ruimte en samenstelling) bij wijl en stond een grotere reis ondernemen, onder leiding van een niet-democratisch verkozen aangestelde chinese vrijwilliger als reisorganisator, genaamd "roetvanger"; liefst naar een niet-alledaagse bestemming, maar toch met een (af en toe gelukte) poging om het reiscomfort aan te passen aan de ondertussen pensioensgerechtigde leeftijd van de meeste deelnemers.

Voor het eerste criterium scoort Afrika 10/10, voor het tweede is het elke dag weer een verrassing ... Maar voor beide hebben we dus deze keer een uitstekende roetvangster in de persoon van Astrid herself.

For the record: onze Flemers-groep is voor deze reis asymmetrisch samengesteld: de zgn. 'short-stayers': Leen (Meysman-Merckx), haar zus Maria en echtgenoot Dieter enerzijds, die huiswaarts keerden na 2 weken, na ons safari-avontuur in Tanzania, en de 'long-stayers' anderzijds: Rachel & Sus (moeki en daddyoo), Frank & Ellen van den Eeden, Steve Dubois en Luk Windey, die er nog Zanzibar bijnemen. Luk is als ervaringsdeskundige bij stilzwijgende unanimiteit tot secundant van Astrid als money-man aangesteld, wat door het constante gegoochel (niks vandoen met Google) met Euro's, US dollars, Rwandese Francs en Tanzaniaanse Shillings geen sinecure is: waarvoor langs deze weg onze publieke dank aan Luk !

Het is uiteraard niet de bedoeling van dit platform misbruik te maken om er onze hele reisverhaal te etaleren. Dat zou zonder twijfel ook de eenheid van stijl die we hier van Astrid gewoon zijn te brutaal onderbreken. Maar de emoties die Afrika bij een live-bezoek losweekt, zijn zo intens dat ze van zich afschrijven louterend werkt. Daarenboven is het ook wel leuk om vanaf de originele, primaire kant van Astrid's verhaal te kunnen reageren.

Mijn persoonlijke Afrika-ervaringen zijn kort, in vergelijking met de zeer dense impact van de ondertussen al een paar jaar actieve aanwezigheid van Astrid in Rwanda, naast haar onschatbare opgestapelde ervaring als globetrotter. Maar alhoewel kort, zijn er toch een viertal (deze reis inbegrepen), en daarenboven zeer gespreid in de tijd. Telkens weer heeft Afrika bij mij diepe sporen nagelaten, die mij in heel wat aspecten blijvend hebben beinvloed.

Mijn oudste belevenis gaat terug tot 1973, toen ik als nog niet afgestudeerde co-assistent algemene geneeskunde voor 2 maanden werd gedropt in een Algerijns hospitaal (Ain Defla, halverwege Algiers en Oran) waar ik als 23-jarige prompt werd bevorderd tot directeur van de kliniek ... Met als dagelijkse kost: tuberculose, cholera (epidemie !) en malaria (waar ik zelf heb mogen van proeven); ik ben er nog altijd van overtuigd dat mijn onorthodoxe manier van werken hier voor een deel aan toe te schrijven is.

Mijn tweede avontuur situeert zich in 1990 in Kongo (toen nog Zaire), als assistent van een chirurgisch team (1 chirurg, 1 anesthesist en ik) van Artsen zonder Vakantie, waar we in 2 brousse-hospitalen in Kasai op 2 weken tijd 50 kinderen hebben geopereerd voor sekwellen van kinderverlamming. Ik hoor mijn goede collega Jan Rumbaut (de chirurg van ons team) 's avonds op de barza nog altijd zeggen "le beau est l'éclat du vrai". Ik ben er na 25 jaar nog niet uit of die wijze woorden van Sint-Augustinus dan wel van Thomas van Aquino zijn, maar voor mij blijven ze onlosmakelijk verbonden aan die intense momenten van gelukkige voldoening daar in die pikzwarte Afrikaanse nacht, nagenietend van wat we met onze witte handen hadden mogen en kunnen doen. Ik ween niet gauw meer, tenzij bij een steengoeie uitvoering van een stuk onvergankelijke oude muziek, maar Rumbaut, Augustinus en Afrika grijpen mij telkens weer bij de keel, ook nu. Daarom had ik ook zo'n loer van een déjà-vu toen ik verleden week Astrid in haar klasje zag staan in Humura, N'dera (Kigali). En de krop en de tranen waren navenant.

De derde episode situeert zich weer een heel stuk later en heeft indrukken nagelaten die het dubbele Afrika-gevoel het meest illustreren: dat was de Flemers-reis naar Zuid-Afrika in 2006: aan de ene kant de overweldigende schoonheid van de Afrikaanse natuur (Kruger park !), badend in dat schitterende Zuid-Afrikaanse licht, aan de andere kant die extreme duale maatschappij met een in luxe badende bovenlaag ver au dessus de la mélée en aan de onderkant een grote massa mensen, die mijlen onder de armoedegrens moeten ploeteren en krabben voor een pover bestaan; waarbij men zich afvraagt hoe dat ooit goed moet komen. Op dit punt geeft Rwanda alvast een duidelijk betere indruk dan Tanzania, waar alleen de bovenste toplaag van de toeristische industrie standaarden kan bieden die de gemiddelde westerling evident vindt: maar daarvoor komt ge dus niet naar Afrika !

Mijn vierde en recentste Afrika-experience is dus nu, met de Flemers onderweg van Rwanda naar Tanzania en Zanzibar. In Rwanda schoot me een metafoor te binnen die de perceptie van de toestand goed symboliseert: de weg. De weg is de letterlijke scheiding tussen het nieuwe en oude Afrika. Op de weg, en heel wat wegen zijn van een opmerkelijk voortreffelijke kwaliteit, waant men zich op vakantie in de moderne wereld, zeker als men, zoals wij, de luxe kan genieten van een ruime (naar Afrikaanse normen) wagen of bus - onmiddellijk contrasterend met de in het kwadraat overvol gepropte Toyota-busjes ('taxi') waarin de gemiddelde Afrikaan zich pleegt te verplaatsen. Maar eens van de weg af, en dat is meestal niet verder dan juist ernaast, doen we reuzenschreden terug in de tijd: gestampte rode aarde, koterijen in alle maten van verval of zelfs ineenstorting, naast lemen huisjes of stro-hutten (Masaai in Tanzania), een wirrewarrende chaos van handwerkers en verkopers allerhande, kramikkele fruit- en groentenkraampjes, donkere mannen in nog donkerder en vuile kleren, naast kleurrijk geklede dames, al dan niet (dikwijls wel) met de gekste lasten op hun hoofd en een baby boven hun achterste: dan komt zo'n breed Afrikaans vrouwenbekken handig van pas (Afrikaanse vrouwen verwisselen na de bevalling gewoon de baby van kant, van voor naar achter).

Alsof het nodig is om deze vertraging in de maatschappelijke evolutie fysiek te benadrukken, wordt elk dorp tot en met de kleinste nederzetting op de weg aangekondigd door een rits van spoedhobbels (verkeersdrempels) in alle vormen en afmetingen, van geribbelde asfaltstroken over verhoogde zebrapaden tot venijnige heuvels in een heel gamma van verrassingseffecten. Deze logica wordt daarenboven ook volgehouden op de meest afgelegen landwegen, die sui generis al overvloedig bezaaid zijn met putten en bulten, maar waar ten gepaster tijde dus nog een aarden ophoging aan wordt toegevoegd, kwestie van bij de les te blijven.

Maar een weg dient uiteraard om 'op weg' te zijn, en dat is precies wat Afrika doet. Meer nog in Rwanda dan in Tanzania, dat veel groter is (groter dan Frankrijk en Duitsland samen) waardoor de perceptie minder geconcentreerd is, valt die onophoudelijke beweging op: van 's morgens vroeg tot 's avonds laat zijn die mensen op stap, met of zonder vracht, te voet of met, maar vooral naast een fiets (exclusief mannen !), die onvoorstelbaar zwaar geladen is en voortdurend met de hand (soms vier handen) bergop moet geduwd worden: Rwanda "land van 1000 heuvels" is een dichterlijk understatement van jewelste: het zijn er minstens 1000 x 1000 ! Wat die mensen presteren wekt een gemengd gevoel op van bewondering en compassie: waar gaat al dat volk toch heen ? Maar op weg zijn ze, naar ergens allicht, maar naar de toekomst in alle geval, op de scheiding tussen nu en straks, op de brug tussen de middeleeuwen en de 21ste eeuw, want een smartphone hebben ze bijna allemaal ! In Afrika staan een resem tijdsscharnieren synchroon en door mekaar in de etalage, en dat maakt de verwerking van al die opeengestapelde indrukken vaak niet makkelijk.

Zanzibar, 11 dinsdag augustus

Ondertussen zijn we gisteren via Dar-es-Salaam op Zanzibar toegekomen. Hoewel sinds 1964 een unie met Tanganyka (Tan-Zan-ia), komt men er op Zanzibar pas in mits paspoort- en doeanecontrole, gepaard aan de onontkoombare Afrikaanse drukte. Ook die beide ervaringen (Dar-es-Salaam en Zanzibar) voegen nog een extra dimensie toe aan de perceptie van de meerlagige Afrikaanse maatschappij. Dar-es-Salaam is een miljoenenstad die - voor zover wij konden zien - volgepropt is met kolossale blinkende westerse gebouwen (banken en andere maatschappelijke zetels), naast de ondertussen bekende Afrikaanse georganiseerde chaos: maar daar zijn we na 2 weken al immuun voor. En Zanzibar is op zijn beurt weer een andere behoorlijke verrassing, tenminste wat de kustrand van het eiland betreft: een tropisch Indisch-Arabische enclave, waarheen een duidelijk grotere stroom toeristen de weg al gevonden heeft, vanwege de hagelwitte stranden met wuivende palmbomen, schoner nog dan in de reisbrochures: plots zijn we 'Out of Africa'...

Tot slot zal niemand mij kwalijk nemen dat ik van dit forum gebruik maak om de loftrompet te steken over Astrid: vanwege daddyoo is dat natuurlijk zeer subjectief maar dat mag me niet tegenhouden. Astrid heeft ons na een schitterende interactieve voorbereiding met groot empatisch vermogen doorheen al die bijzondere Afrikaanse toestanden geleid. Een bewonderenswaardige mix van vastberadenheid, doorzetting, geduld en soms berusting (in die volgorde): hoe ze de Afrikanen met zachte hand aanpakt, deed Rachel en mij nog eens terugdenken aan een nota in haar klasagenda van het tweede klasje van de lagere school: "Astrid probeert soms de juf te corrigeren ..."

Vooral wie dus ooit Oost-Afrikaanse reisambities heeft, kan ik maar één adres in vertrouwen aanbevelen: Astrid Herbosch, Kigali !

Hakuna matata ! Don't worry, tout s'arrange !

Daddyoo (Sus)